Toch denk ik dat je de momenten waarop je het doet herkent.
Hier in Leiden rijden treinen. Die zijn allemaal de stad uit verbannen, op drie plekken na. Waar de treinenloop over het algemeen ongelijkvloers en dus ongestoord doorgang kan vinden, is dat op drie plekken in Leiden anders. Daar kruist de spoorbaan gelijkvloers een weg (de kruisingen met de waterwegen laten we maar even voor wat ze zijn).
Zo'n kruising heeft dat vervreemdend effect, als je er voor open staat. Vooral met de fiets, wachtend, is dat een gewaarwording. Je staat ineens op drie meter van een dubbeldekstrein of intercity-locomotief die rustig oversteekt. Dat is anders dan wachten voor een rood stoplicht en auto's en vrachtauto's zien passeren. Dit ding wat nu passeert, is véél groter. Zo'n kolos past ook niet in de verhouding van de weg.
Prima moment voor een idee. Een ontregeling werkt dan prima. Iets vreemds hoeft echt niet per sé een landend ruimteschip van Mars te zijn. Het kan ook zoiets zijn als een trein in een gewone straat.
En de truc is stomweg: perspectiefwisseling.
Die trein zie je meestal of van ver, of van een perron op ooghoogte. De onderste meter ervaar je zelden. Totdat-i dichtbij is.
Perspectiefwisseling is één van de beste manieren om iets te beoordelen, of om ideeën op te doen. Doordat je het plots ánders ziet, zie je ook aspecten die je eerder voor gewoon hield en over het hoofd zag.
Oefening baart kunst. Gewoon jezelf iedere keer weer afvragen of het wel zo logisch en vanzelfsprekend is als de ander doet voorkomen. Virtueel omdraaien, bekloppen en betasten dus.
Hulp nodig? Maak eens een foto van je huiskamer. Spiegel 'm en kijk nog 's. De kans is erg groot dat je eerste indruk die van een vreemde kamer is. Of kijk eens rond via een spiegel. Dat heeft hetzelfde vervreemdend effect: je kent het wel en toch ook weer niet. Of ik je moet aanraden te gaan lopen op die manier - dus in de spiegel kijkend - vraag ik me af. Bij mij werd dat een zootje. Maar ik heb ook niet de coördinatie of navigatie van een postduif. Integendeel.
Omdraaien kun je op zoveel manieren. Onderwerp en lijdend voorwerp in een zin, of een betoog, kun je ook omdraaien. Of de redenering doortrekken naar het absurde, het uiterste. Wat gebeurt er dan? Blijft de bewering dan nog steeds overeind? Of zijn er (toch) onuitgesproken veronderstellingen in het spel? Of grenzen?
Out of the boxdenken is helemaal niet zo moeilijk. Veel moeilijker is het die manier van benaderen serieus te nemen. Je moet wel mee kunnen en willen gaan in de andere richting.
Dát is wat veel mensen niet kunnen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten