Die roman is zo'n roman waarvan je denkt 'die móet ik lezen' - zeker ook omdat dat bijdraagt aan een intellectueel imago. Ik kwam nooit tot het eind. Sterker, ik denk dat ik niet heel veel verder dan de eerste honderd pagina's kwam. In deel drie. Dat was zo'n dertig jaar geleden.
Een collega bij het Sociologisch Instituut, waar ik toen werkte, promoveerde en kreeg het boek kado. De titel intrigeerde me. Hij is imiddels al weer jaren hoogleraar en ik las het boek nooit uit. Maar de titel bleef zeuren.
Sinds een week of twee ben ik, weer, van plan zeker het eerste deel te gaan lezen. De reden daarvoor is een gesprek met iemand over de vraag wíe ik ben. Altijd leuk om over jezelf na te denken.
In dat gesprek heb ik mezelf omschreven als iemand die met veel gemak zijn rol als een mantel kan afleggen. Het kost me weinig moeite me in verschillende omgevingen te bewegen, zolang ik daar ook kennis/informatie kan opdoen. Vooral sociale (omgangs)vormen zijn boeiend. Of ik nu als chauffeur optreed, als docent, als blogger of als verslaggever; dát is de rol die ik dan heb.
Het is bijvoorbeeld leerzaam te weten dat de samenleving mensen vooral beoordeeld op hun beroep(sstatus) en helemaal níet op de wijsheid van hun gedachten. Dat wist je al. Maar je ervaarde het nooit.
Maar goed. Dat afleggen van die mantels, dat in zeker opzicht als een toneelspeler een rol aanmeten, is wat Musil ook beschrijft. Vandaar de gedachte dat ik zijn meesterwerk toch eigenlijk eens écht moet lezen. Of het ervan komt?!
Die vaardigheid jezelf uit te vlakken, onzichtbaar(der) te maken, op te gaan in je omgeving, is wat ik, jattend, maar 'zonder eigenschappen' noem. Het is een eigenschap waarvan ik denk dat-i waardevol is, maar die te weinig wordt herkend en gewaardeerd.
In de sociale wetenschappen bestaat de methode van de participerende observatie. Je bent deel van het te onderzoeken verschijnsel, maar houdt wél je onderzoeksdoel primair. Da's dus nét anders. In de journalistiek kan het ook. Walraff is daar hét voorbeeld van. Hij nam de identitéit aan van de mensen die hij wilden beschrijven, tot en met uiterlijk, woonsituatie en dagelijks leven.
Het standpunt dat Musil uiteindelijk in zijn roman uitwerkt is dat het maatschappelijk handelen het 'ik' uitholt en uiteindelijk wegvaagt. Het leidt tot allerlei eigenschappen die de mens wegdrijven van wie hij werkelijk is. Een mens doet er daarom het beste aan afstand te nemen van het maatschappelijk handelen en te leven als een 'man zonder eigenschappen'.
Ik trek zijn werk en betekenis dan wel uit z'n verband, maar de digitale wereld biedt ons wél de mogelijkheid te leven 'zonder eigenschappen' zoals Musil bedoelde.
Dat alleen al is reden genoeg om de 500 pagina's toch maar eens te proberen te verteren.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten