Wel én niet doen

Niet voor niets zijn er spelletjes als Pictionary, waarin je moet raden wat een ander in gedachten heeft. Niet eenvoudig, als je niet kunt tekenen. Niet eenvoudig, als je niet in staat blijkt te zijn de kern van je onderwerp te verbeelden. De paar keer dat ik het speelde, was ik er slecht in omdat het me niet vaak lukt de krabbels te doorgronden.

Het is ook allemaal zo moeilijk.

In je hoofd heb jij een duidelijk beeld van wat je wilt. Maar hoe moeilijk kan het wel niet zijn om dat beeld aan een ander duidelijk te maken. Bij de fietsenmaker zeggen dat je "een fiets zoekt" is wat mager. Hij heeft er tientallen staan. Hoe ziet degene die jij zoekt er precies uit? En da's dan nog een in Nederland veel voorkomend gebruiksprodukt. Ga nu maar eens 'concepten' benoemen. Of een schilderij dat je bevalt. Een muziekstuk. Een prettige woonomgeving. Nee, het kan erg ingewikkeld zijn.

Een werkelijk prachtig boekje over visuele communicatie is dat van Mijksenaar uit 1996. Alleen de titel al: De vorm zal u toegeworpen worden. Ik kocht het ooit bij De Slegte, voor een habbekrats. Mocht je het vinden: kopen! Als je het een keer hebt doorgebladerd dan kijk je vanaf dat moment heel anders naar bewegwijzering, naar handleiding, naar icoontjes of naar verpakkingen.

En je ziet heel veel 'fouten'.

Die apostrofs staan daar niet nutteloos te lummelen. Fout betekent dat er een absolute waarheid is die niet wordt gehaald. En da's niet altijd zo. Het is vooral psychologie. Van ontruimingsroutes, bijvoorbeeld, weten we inmiddels dat die slecht werken. Brand? Kans is bijna 100% dat je de route neemt die je kent; die waarlangs je binnen kwam.

Een grote stap voorwaarts is duidelijk zeggen wat je wilt. Ja, dat is inderdaad óók een pleidooi voor goed nederlands, want slordigheden kunnen voor problemen zorgen. Daarvan kun je in een lachbui schieten, van die slordigheid, maar het kan ook frustrerend zijn. "Mijn vader die..." en "mijn vader, die..." zijn echt in betekenis héél verschillend. Als je niet weet wat een beperkende bijzin is, ben je de klos (de eerste, komma-loze, impliceert dat je méérdere vaders hebt).

En, nee, dit alles leidt helemaal niet tot juristenjargon of tot de beruchte 'kleine lettertjes'. Dat líjkt te leiden tot duidelijkheid door middel van nauwkeurigheid, maar leidt de facto tot méér onduidelijkheid. Nog veel erger, die juridiseringstendens leidde vooral ook tot een toename van het wantrouwens-startpunt: heel beperkt letterlijk nemen van tekst (en als er iets níet staat, je afvragen waarom niet). Niet alles is een contract, ook het ongelooflijk misbruikte begrip 'sociaal contract' niet.

Iets willen overdragen, vereist duidelijkheid. Dat is iets wezenlijk anders dan volledigheid of diens neefje gedetailleerdheid. Dat leidt alleen maar áf van de geest van je bericht. De géést van een wet is belangrijk; nooit of te nimmer de letter.

Hoe moeilijk dat ook bij eenvoudige zaken kan zijn, bewijst deze foto die ik de afgelopen maand maakte: