Er zijn van die zaken die je lekker lang kunnen bezig houden, die haast doorzeuren. Zo heb ik inmiddels dertig jaar geleden een discussie gevoerd met een beroepsmatige kennis over het effect van het Internet. Dat was er toen net en we hadden geen benul van z'n invloed. Mijn standpunt was toen dat dat effect er in principe niet zou zijn, waarbij in principe sloeg op het menselijk gedrag. Basale emoties als angst, woede, vreugde en verdriet zag ik niet snel van karakter veranderen. De mechanismen achter en in sociale relaties evenmin. Dat afstand een nieuwe factor erbij zou krijgen, was wel duidelijk. Iedereen was bezig met elektronische snelwegen, digitale snelheden en een wereldomvattend dorp.
Onvoorstelbare en oneindig veel mogelijkheden doken op. De fantasie sloeg op hol om pas nu een beetje af te remmen. Nog steeds wordt veel te veel hoop gevestigd op en ontleend aan technologische oplossingen. Tot mijn schrik is (het werk van) het Rathenau Instituut niet veel prominenter geworden. Het vak technology assessment - echt een pracht vak - lijkt te zijn verdwenen uit het publieke debat; in elk geval minder agenda-bepalend en minder opvallend aanwezig. Maar goed.
Er zijn zo van die vragen waarvan ik niet weet wat ervan te denken.
Het is duidelijk dat we makkelijker aan elkaar te verbinden zijn dan ooit. Grenzen en tijd spelen haast geen rol meer, zo lijkt het. Dat wereldomvattend dorp is er niet, maar maakt serieus kans op ontstaan. Nieuws en kennis zijn losgekoppeld en vormen een geheel eigen domein waarop je kunt inprikken wanneer en van waar je ook wilt (min of meer). Nieuw is de vraag hoe betrouwbaar dat alles is, want de kwaliteitsbewakers zijn (aan het) verdwenen: de bibliothecaris (ook de collectievormende), de journalist, de uitgever.
Wat al jaren aan de gang is, is dat die nabijheid ook imitatiegedrag teweeg brengt. Zo zag ik bij de apotheek een reclamebiljet voor gel-inlegzolen "best verkocht in Amerika"; alsof 'Amerika" een kwaliteitsstandaard op zichzelf is. Dát is de ellende. Dat we steeds makkelijker en vaker naar buiten kijken om te kopiëren. Enig idee hoeveel studiereizen worden georganiseerd? Welzijnsmethodieken die worden geïmporteerd, gemeenten die beleid overnemen, zorgconcepten die worden gekopieerd. Op zich is er niets mis met het overnemen van het goede.
Maar het is zo destructief wat nu gebeurt.
In die periode dertig jaar geleden hield ik me bezig met 'innovatie'. Indertijd waren dat vooral registratie- (en kennis)systemen. De maatschappelijk werkers liepen voorop. Zij hadden een kennisssystemen dat, gebaseerd op case based reasoning, een anamnese kon vergelijken met wat collega's in een vergelijkbare situatie deden. De opzet was dat die stap een laatste toetsing was en dat het systeem 'leerde' van de ingevoerde data. Maar alras bleek dat het veel prettiger was om de kennis in het systeem te gebruiken als advies of als oplossing. Het systeem leerde niets en werd zelfbevestigend: wat-i zelf ophoestte, kwam terug en bevestigde het opgehoeste. Dodelijk voor een lerend systeem.
Dat is wat ik langzaamaan zie gebeuren. Dat de nabijheid van andere kennis, andere culturen, andere mogelijkheden leidt tot armoedig imitatiegedrag. Het ís zo dat we de Verenigde Staten vormen. Terwijl ik dit tik, hoor ik op televisie weer 's hoe Nederlandse televisie- en theaterproducenten Amerikaanse sitcoms vertaalden en invoerden; vanwege het succes in de VS. In de politiek is het ook een veelgehoorde: dat het elders zo goed gaat, dat wij in Nederland dat ook zo zouden moeten doen. De bestrijding van werkloosheid, (de afbraak van) het zorgstelsel, het denken in markttermen, de ouderenzorg: allemaal niet originele gedachten, maar import.
Het beangstigende is dat het Internet ook wordt gebruikt zoals dat kennissysteem indertijd. Het Internet versterkt de neiging naar het gemiddelde. Het Internet maakt op de lange duur plat. We imiteren elkaar. En zoals een rivier rotsen afschuurt tot kiezels, kan het weleens zo zijn dat de komende generaties steeds minder 'uitbijters', steeds minder eigenheid zullen zien. Een platte wereld, met moderne versies van koning en geestelijkheid aan de top.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten