Midden op het pleintje in La Roche Bernard kust een stoere Franse biker-agent een minstens één generatie oudere dame. Een keer, twee keer. Daarna staan ze een poos midden op het plein te praten. Hij met zijn crossfiets tussen de benen vastgezet. Zij met een handtas.
Fransen kussen elkaar vaker twee keer, ter begroeting. En toch viel me pas later in dat ik had zitten kijken naar een officiële gezagsdrager die heel informeel te werk ging. Gedag zeggen tegen bekenden, een hand geven; veel verder komen wij niet in Nederland. Ik ben benieuwd wat er gaat gebeuren als een Nederlandse politiebeambte een hi five of een stevige hug zou geven aan een goede bekende. Zijn positie vereist toch afstandelijkheid, neutraliteit, emotieloosheid?
Hoe zit dat toch met gezag? Macht, hebben we geleerd, is vaak functiegebonden. Macht wordt uitgeoefend door machthebbers: degene met de wapens, met het geld, met de beslissingsbevoegdheid. Dat macht ook heel eenvoudig in verkeerde handen kan vallen, laat zich wellicht nog het sprekendst illustreren door 'het kind dat met vuur speelt'. Het beschíkken over macht(smiddelen) - lucifers, vuur - betekent niet vanzelfsprekend ook verstándig gebruik ervan.
Macht is een enorme verleider, werkelijk vergelijkbaar met sex. Niet voor niets maken liefde én macht blind. Dat doet ze ook. De invloed, die met macht gepaard gaat, verandert verhoudingen. Gepaai en gekonkel worden belangrijk om te herkennen. En juist dát is moeilijk voor mensen. Dat anderen het met je eens zijn, is toch logisch? Als je het verkeerd deed, had je de machtspositie niet. Toch? Een gaaf voorbeeld van een drogredenering.
Macht is in een bepaald opzicht ook een volslagen oninteressante factor. Macht geeft iemand de mogelijkheid iets af te dwíngen. Dat is net zo beklijvend als een dunne laag klatergoud: niet echt lang. Je móet excuses aanbieden? Geen probleem, want de enige echt relevante vraag is of je het ook méénde, de betekenis deelde: intensionality.
Heel veel mensen hebben macht. Heel veel mensen leven in een illusie dat ze ook richtinggevend zijn. Heel veel mensen worden geregeld belazerd door hun eigen illusie.
Vele malen interessanter is gezag. Machthebbers - directeuren, leidinggevenden, regel- en wetshandhavers, gewapenden, bij voorbeeld - leiden een bestaan dat is gebaseerd op drang en dwang. Een bestaan van constante dreiging, conflict en toneelspel. Het is dit wat heel veel verklaringskracht biedt voor werkplekgedrag. De pispaalpositie van bazen? Logisch. Want ze leggen een besluit op. Geklets op de werkvloer? Logisch. Want alleen in die gesprekken komt (een deel van) het echte oordeel boven.
Even terzijde: denk je - dit zo ziend - écht dat Het Nieuwe Werken ook werkelijk Het Nieuwe Werken wordt? De situatie waarin de werkgever het personeel - niet: zíjn personeel - zoveel vrijheid geeft dat ze zelf mogen en kunnen invullen hoe doelen te bereiken? Ik geloof er níets van. Niet omdat het idee slecht is - integendeel - maar omdat de tegenkracht enorm is: de illusie waarin velen zijn gaan gelóven.
Nogmaals, gezag is dan interessanter. Dat is een kwaliteit die aan een persoon beklijft. Belangrijker nog: het is een waardering die ánderen aan iemand toe delen. Gezag kríjg je. Waar macht top down functioneert, is gezag bottom up gebaseerd.
In de moderne manier van kijken en denken naar verhoudingen is gezag dan ook vele malen belangrijker geworden dan macht. Misschien niet onder die naam. Maar als je vanuit een ietwat andere hoek kijkt naar concepten user generated..., naar groundswell, naar influencers, naar ideeën over netwerken en over werknemers als ambassadeurs, dan staat er een iets ander beeld. Een beeld waarin de beweging van onderop toch echt belangrijker wordt gevonden.
Op dat terras in La Roche Bernard zat ik me - eventjes - af te vragen of de aanpak van die biker ook leidt tot een andere verhouding, veel meer gebaseerd op gezag dan op strepen op het uniform, op macht. En, zo ja, moet onze wijkagent dan ook gaan 'zoenen'? Maakt het lijflijk contact de relatie toch nét anders?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten