Werk een rattenrace? Een slangenkuil met psychopaten!

Op 12 april zond Labyrint een interview uit met de psychiater Robert Hare, over zijn studie en boek Snakes in suits.

Een paar citaten daaruit (de uitzending zelf, vanaf zo ongeveer de 15de minuut, bevat er nog veel meer):

(Een psychopaat is) iemand die intellectueel volwaardig is, maar geen geweten heeft.
(...)
'slang in een pak' is een term voor mensen met veel psychopatische trekken die gekleed gaan als zakenman. Mensen die op het oog niet gevaarlijk zijn of een bedreiging voor anderen, maar dat zijn ze wel degelijk. Psychopaten houden zeker van macht en controle. Dat komt omdat ze vooral aan zichzelf denken. En dé manier om al je behoeften te kunnen bevredigen, is controle houden over je omgeving, ook je sociale omgeving.

Op basis van zijn onderzoek schat Hare dat

vier à vijf procent van de managers aan de definitie van psychopathie voldoet. (...) Als een psychopatische manager ergens binnenkwam was iedereen blij... Iedereen vond die man of vrouw charismatisch en geweldig. Maar als je hun prestaties en het oordeel van de andere mensen meet, blijkt er iets niet helemaal te kloppen

In een televisie-uitzending werd dat percentage op een andere manier gepresenteerd: als 1:20 van je collega's kan psychopatische trekjes hebben. Zoals Hare al aangeeft, is het geen zaak van bloeddorstige monsters die door bedrijven dwalen op zoek naar slachtoffers. Maar er is wel een groep mensen die wel degelijk slachtoffers maakt. Volgens Hare maakt de grootte van het bedrijf niet zoveel uit, maar in een organisatie die onder druk staat kan zo'n 'reddende engel', 'krachtige leider' of 'visionaire directeur' in z'n eentje enorm veel schade aanrichten.
Essentie in zijn verhaal zijn de zelfgerichtheid en het gebrek aan inlevingsvermogen. Ik durf te wedden dat ook jij mensen in je (werk)omgeving hebt, die altijd al opvallend snel in een gesprek "óók zoiets hebben meegemaakt" en vanaf dat moment vooral over zichzelf praten.

Het uitermate beklemmende in Hare's verhaal is dat organisaties niet (altijd) goed in staat zijn de snake in suit te herkennen én geen stappen (kunnen? durven? weten?) ondernemen. De snake is vaak een figuur die zichzelf populair acht en zich daarnaar gedraagt. De slachtoffers van dat gedrag zijn meestal degenen die met tal van methoden het bedrijf worden uit gewerkt. Een weinig hoopvol perspectief (en volgens sommige cafétafelgesprekken zijn zij ook de oorzaak van alle mentaliteits-ellende in Nederland: want waarom zou jij roomser zijn dan de paus, die toch altijd zijn gelijk opeist?).

Met dat beeld in je hoofd, wordt dit artikel een stuk interessanter: Conversation starter: how intimate are you?

The root cause of organizational dysfunction is often distance — the distance between leaders who communicate in a top-down fashion and employees who develop a sense of estrangement from those leaders. When that distance remains wide, the work of moving crucial information and key ideas across an organization becomes harder and harder. This gap can grow until it becomes a chasm: As leaders lose touch with their people, they lose the ability to maintain the sort of feedback process that enables organizational effectiveness. They neither truly speak to employees nor hear what employees have to say.
(...)
To narrow the distance that makes real communication impossible, leaders must learn to exhibit a more intimate presence within their company. By doing so, they can set in motion a virtuous cycle: Greater intimacy will enhance the quality of their communication efforts, and better communication will in turn increase the capacity of people in their organization to work closely together.

Dat 'intiem' moet je, zo wordt uitgelegd, niet opvatten als biologisch of sociaal intiem. Het is 'organisationeel intiem' en dat doe je als manager door deze vier richtlijnen te hanteren:
1. To learn more, listen better. En dat doe je door zelf je mond te houden en ánderen de kans te geven hun zegje te doen.
2. To have a big impact, meet in a small group. Bekend fenomeen: ook jij zult niet graag in een volle conferentiezaal opstaan om een vraag te stellen. Dat doen we liever in kleine kring.
3. To build trust, show trust. Voor social media-adepten een open deur: geef - bijvoorbeeld gevoelige informatie - als teken van vertrouwen voordat je iets - vertrouwen - terugkrijgt.
4. To be a better communicator, be who you are. Daarmee kom je op één van mijn stokpaarden uit de kudde stokpaarden: als je dit wilt bereiken, zul je jezelf moeten durven, kunnen en willen zijn en je ook kwetsbaar maken.

Mij zijn door deze twee lijnen - psychopatie in bedrijven, en conversatie in bedrijven - een aantal zaken helderder geworden die me de afgelopen jaren hinderden. Want als je naar beide kijkt, dan blijkt er een forse discrepantie te bestaan: degene met psychopatische trekjes kán niet voldoen aan de voorwaarden voldoen die communicatie stelt.

Het heeft mij ook aan het denken gezet over mijn pleidooi voor kwetsbaarheid en twijfel dúrven tonen op social media-platforms. Absoluut niet wetenschappelijk onderbouwd, heb ik de indruk dat dat (krachtige) element van social media afzwakt (zie ook blogpost van gisteren). Maar als ik me voorstel hoe die psychopatische types opereren, dan zijn ze ook al onder ons. Dan is dat een deel van de verklaring: snakes in ... ja, in wat eigenlijk?