Oplossend vermogen

Je hebt al gekeken, want een plaatje trekt eerder je aandacht dan tekst. Maar goed. Kijk eens naar beide puntenwolken hieronder. Wat is het verschil tussen beide?

Nee, nee, er zit geen verborgen boodschap in. En evenmin iets als een Rorschach-test of een test op kleurenblindheid. Het is gewoon een stukje huisvlijt van mij.

En het verschil tussen beide is 6. De wolk aan de rechterkant bestaat uit 100 puntjes, die links uit 94.

Wat zo bijzonder is, is dat de kans bijna 0 is dat je dat verschil hebt opgemerkt. Zeker nu de stipjes geen ordening kennen, heb je geen enkele referentie dan de twee wolken ten opzichte van elkaar. En dan zie je een verschil dat zo klein is als zes stipjes minder dus niet.

Op grote aantallen zie je dat soort van kleine verschillen niet zo. Persoonlijk vind ik het mooiste voorbeeld de homeopatische verdunning: het potentiëren. Ik heb het moeten opzoeken, hoor. Maar de kern is dat je door verdunnen en krachtig schudden de eigenschappen van een stof kunt overdragen aan een oplosmiddel. Da's handig als je een giftige stof als geneesmiddel wilt gebruiken; maar het roept wel de vraag op of er ook een grens is aan dat 'potentiëren', want wat doe je met één druppel tinctuur in een bak water zo omvangrijk als een Noordzee. Geschud of niet, van die ene druppel blijft bar weinig over.

Maar verdunning komen we op meer plaatsen tegen. De bekende voorbeelden haal je uit je eigen jeugd. De verdelingsproblemen van snoep en taart tijdens kinderfeestjes of 'uitdelen' op school. De rijen voor de kassa of de files voor de franse snelwegtolhuisjes vormen ook een versie. En wat denk je van je mengkraan: kouder, warmer water voor de douche.

Maar als het gaat om sociale fenomenen lijkt het anders te gaan. Dan speelt beeldvorming een belangrijke rol. Dan lijkt de samenleving wel op homeophatische overtuiging gebaseerd: onbewijsbaar, maar voor gelovigen onfeilbaar.

'Nederland wordt overspoeld door vluchtelingen, die vaak ook nog 's economische vluchteling zouden zijn en geen humanitaire'
Enig idee hoeveel vluchtelingen er in Nederland zijn? En wat dus de 'mengverhouding' is? In 2011 rapporteert Vluchtelingenwerk over een onderzoek van Regioplan uit 2006 dat de veruit hoogste schatting heeft (als direct gevolg van een ruimere definitie van 'vluchteling'): 200.000-250.000. Op een totale bevolking van rond de 16.000.000. Waar hébben we het over. Toch wel over 1,6%.

Je zou toch denken dat 'we' als samenleving met enorm veel gemak dergelijke, percentueel kleine, problemen moeten kunnen opnemen. Maar dan moet je niet te maken met bedoelde of onbedoelde concentraties. Want dan werkt dat absorptievermogen echt niet meer.

Precies dezelfde benadering kun je, als gedachtenexperiment, ook loslaten op een probleem als werkloosheid. 6% werkloosheid. Denk je nu echt dat we door herverdelen niet in staat zijn om met ons allen zoiets op te vangen? Enig idee hoeveel werktijd jij zou inleveren als je 6% inlevert? Dat is bij een 40urige werkweek wel 2,4 uur. Net zoveel tijd als je gemiddeld vermorst. Ook belangrijke tijd, overigens! En je salaris? 6% minder van modaal in 2011 (€2353 bruto) is toch wel €141,18. Dat zou je bruto inleveren per maand. Hoeveel dat netto is, mag je hier zelf uitrekenen. Erg, hè?

Snap je de puntenwolken? 6 op 100, 6%. Da's grosso modo het werkloosheidspercentage.

Ik vraag me echt af waarom we dat soort van problemen niet kunnen oplossen door middel van verdunnen. Het enige waarvoor ik bevreesd ben... dat we het gewoon niet wíllen en alleen aan onszelf denken.