Míjn mening? Niet mee eens...

Vijf woorden. Maar wel woorden die onze manier van denken karakteriseren. Denk ik.

Het zijn twee thema's die het overpeinzen waard zijn. Niet dat je er weken, dagen of uren mee aan de slag moet. Maar een paar minuutjes wel. Jezelf eens afvragen waarom die gewone dingen eigenlijk zo gewoon zijn.

Waarom is het bijvoorbeeld zo vanzelfsprekend voor velen om te denken dat je het niet ergens mee oneens mag zijn zónder een alternatief te hebben?

Dat kom je vaak tegen in discussies. De situatie dat iemands positie wordt aangevallen en de verdediging is: 'Maar wat heb jij dan aan alternatief?'. In de politiek hoor je dat geregeld. Ik vind dat nog steeds een rare en impertinente vraag.

Iets níet willen, kan voortkomen uit een keuze uit gelimiteerde mogelijkheden. Het is droog of niet; als ik niet wil dat het droog is, zal het me een zorg zijn of het regent, hagelt of sneeuwt. Als de grond maar nat wordt. Als voorbeeld.

Wat ik maar wil beweren, is dat iets niet willen net zo legitiem is als iets wél willen. Zeker in discussies is het nog maar de vraag of je altijd die negatieve keuze moet kunnen verantwoorden. Sommige keuzes zijn moeilijk te verantwoorden. Het hebben van argumenten mag echter niet doorslaggevend zijn als het tegen de wens van de tegenstrever in gaat. Dan mag je moreel en logisch gezien de overwinnaar zijn; dat geeft nog geen recht de ander jouw wil op te leggen.

Het ontkennen van de negatieve optie is uitsluitend in het voordeel van degene die beter uit zijn woorden kan komen of de wetten van de logica beheerst (danwel misbruikt). Door mensen te vaak het gevoel te geven dat hún keuzes niet worden gevolgd, leidt tot frustratie. Teveel aan frustratie leidt op den duur tot een uitbarsting. Ofwel: een Pyrrhus-overwinning.

Vergis je niet in opgekropte onmacht (om je eigen leven richting te geven doordat anderen je belemmeren).

Die kun je ook krijgen als je maar blijft uitgaan van feiten. dat lijkt zo heerlijk neutraal: 'zo ís het nu eenmaal'. Naast dat er niets 'nu eenmaal zo' is maar 'zo wordt geïnterpreteerd', ligt hier nog iets op de loer. Je baseren op 'feiten' haalt je stuurkracht onderuit.

De beste voorbeelden daarvan zijn al die uitvindingen die zijn gedaan door mensen die zich even niet zo heel veel aantrokken van de feiten en nieuwe wegen insloegen. Of de ontdekkingsreiziger die toch echt wilde weten wat er achter die horizon is. Die veelgeroemde <em>disruptive innovation</em> leeft in die biotoop.

Zeker 'sociale feiten' moet je geregeld ter discussie durven stellen. Zeker daar moet je mensen hebben die de grens opzoeken en overgaan. Maar ook vanwege iets anders moet je je niet teveel baseren op sociale feiten.

Wie dat doet, blijft op de gebaande wegen. Op een bepaalde manier ontkent die aanpak ook de autonome keuze van mensen. Het zijn immers niet de feiten die die bepalen, maar de overwegingen van de mens. Dat klinkt wellicht vaag. Het komt er op neer dat we ook beslissingen moeten kunnen nemen die helemaal niet verstandig lijken, of blijken, te zijn. Niet alles wat mensen doen, moet op een rationaliteitsschaal worden afgemeten.

Wat mij betreft, is dat een belangrijke factor in de maatschappelijke ontwikkeling. Die gaat niet rechtlijnig vooruit of omhoog. Die meandert. Mensen moeten hun eigen leven en samenleving gestalte kunnen geven. Op basis van hoe zij wíllen dat die er uit ziet. Dat betekent dispuut, waarin je zult moeten erkennen dat niet alles beredeneerbaar of bewijsbaar is.

We hebben echter een manier van werken ontwikkeld die is gebaseerd op vooruitgang, groei, feiten en het bestaan van een waarheid. Wellicht hebben we wel ons reddingsysteem uitgeschakeld; de stappen die je zet op basis van meningen. Dan gaan er dingen fout. Maar da's goed, want het is maar helemaal de vraag of we kunnen blijven groeien, groeien en groeien.

Mijn pleidooi - al járen - is voor een (her)waardering van veel van wat we momenteel als negatief zien: ondoelmatig gedrag, vergeten, meningen, verveling en vooroordelen.

Zouden die allemaal niet ook een positief effect kunnen hebben?