De redding van de bieb: rust

Waarom ga ik eigenlijk nooit meer naar een bibliotheek (terwijl ik er wel al jaren lid van blijf)?

De afgelopen paar weken heb ik zo ongeveer drie boektitels getipt gekregen; van vrij recente tot titels die een jaar geleden verschenen. Je zit met iemand te praten en die wijst je daar dan op: "Moet je echt eens lezen. Goed boek.". Wat doe je dan?

Een manier is een boekhandel binnen lopen, het boek zoeken en er wat in bladeren. Dat gaat vooral goed als wordt gezocht naar gangbare titels. Minder gangbare wordt al lastig. Die zijn niet standaard op voorraad uit angst voor winkeldochters. Laat staan als je op zoek gaat naar vakliteratuur, zo ongeveer alles buiten de top 25's. Gelukkig woon ik in een universiteitsstad en dus hebben we keuze genoeg. Hebben?! Hadden, want de boehandels hebben het zwaar.

Een andere optie is het bedoelde boek lenen. Bij iemand die het heeft. Ik weet niet hoe jou dat vergaat, maar boeken uitlenen kost mij enorm veel moeite. Zo heb ik er anderhalf jaar geleden eentje uitgeleend aan een collega en wacht ik nog steeds op de terugkeer. Op de een of andere manier heb ik daarom ook het voorgevoel dat anderen ook liever niet uitlenen.

Maar uitlenen. Dat is het domein van de bibliotheek toch?

Toen schoot me ineens de vaststelling te binnen dat ik eigenlijk steeds minder bij de bibliotheek kom. We zijn er wel lid van. Maar boeken lenen? Zelden. Ja, zo vlak voor de vakantie één of twee van die ANWB-, Kosmos- of Dominicus-reisgidsen (die je dan uiteindelijk nooit goed hebt doorgelezen).

En ik wist ook onmiddellijk waarom de bibliotheek niet direct op mijn netvlies verscheen: ze hebben me te vaak 'nee' verkocht.

<a href="http://medunkt2011.files.wordpress.com/2013/02/20130201-172305.jpg"><img src="http://medunkt2011.files.wordpress.com/2013/02/20130201-172305.jpg" alt="20130201-172305.jpg" class="alignnone size-full" /></a>

Niet dat ze in een bibliotheek niet veel boeken hebben. Ze hebben er zat, rijen kasten vol. Maar net niet wat ik zoek. Nu snap ik best dat een bibliotheek niet álles in huis kan hebben. Dat lukte in <a href="http://nl.wikipedia.org/wiki/Bibliotheek_van_Alexandrië">Alexandrië</a> al niet in de tijd dat er véél minder boeken (rollen papyrus) waren. Maar daarmee valt voor mij de interessante kant van een bibliotheek weg.

Daar verwacht ik de boeken te kunnen vinden die ofwel nét uit zijn en de boeken die niet zo makkelijk meer te vinden zijn in de boekwinkel. En juist díe titels bleek de bibliotheek niet te hebben. Nogmaals, dat is een keuze en zeker geen onbegrijpelijke.

<a href="http://medunkt2011.files.wordpress.com/2013/02/20130201-174955.jpg"><img src="http://medunkt2011.files.wordpress.com/2013/02/20130201-174955.jpg" alt="20130201-174955.jpg" class="alignnone size-full" /></a>

Jammer genoeg gaat dat, denk ik, wel betekenen dat de bibliotheek het loodje gaat leggen. Tuurlijk, bibliotheken proberen ook andere activiteiten te ontwikkelen. Dat gaat in de ene gemeente super en in de volgende slecht. Dat alle bibliotheken zoeken naar een nieuwe identiteit is wel duidelijk.

Maar nu zit ik dus wel met de vraag waarom bibliotheken 'boeken' zo, ogenschijnlijk, stiefmoederlijk behandelen. Er zijn cursussen en lezingen te volgen. Er staan computers om 'te internetten'. Er is muziek te lenen. En dvd's.

Maar ja, in de wereld is dat inmiddels allemaal - bijna allemaal - ook op andere manieren te vinden. En sneller. Muziek en films zijn legaal te downloaden. Lezingen en cursussen zijn online te volgen. Menselijk contact is wat moeilijker.

<a href="http://medunkt2011.files.wordpress.com/2013/02/20130201-174945.jpg"><img src="http://medunkt2011.files.wordpress.com/2013/02/20130201-174945.jpg" alt="20130201-174945.jpg" class="alignnone size-full" /></a>

Naar mijn mening zit daar het probleem van 'de bibliotheek'. In de haast het hele online gebeuren bij te houden, is de vraag uit het oog verloren: waarom eigenlijk? Waarom zou een bibliotheek dat proberen? Wat is de kern van een bibliotheek, naast de collectie boeken? Is dat koste wat het kost achter de wensen van de gebruikers aanrennen? en dus Internet-toegang gaan bieden? En cursussen? Is het de taak van de bibliotheek kennis te vergroten, zoals een volksuniversiteit, een buurthuis of een reguliere onderwijsinstelling al doen?

Wat mij betreft, prima. Maar daarmee laten bibliotheken wel een enorm kans liggen. Denk ik. Zo'n <a href="http://nl.wikipedia.org/wiki/Blue_Ocean_Strategy">rode en blauwe oceaan</a>-gevalletje. De rode oceaan staat voor het bloed van het slagveld van meerdere partijen, terwijl de blauwe oceaan er nog ongerept bij ligt. En dus een stuk makkelijker te veroveren. Waarom de strijd aangaan in een arena die niet de jouwe is? Waar anderen sterker zijn?

Een bibliotheek ís geen kennisinstituut. Ook niet als er veel boeken liggen. Dat leidt niet automatisch tot alwetende medewerkers. En een bibliotheek is evenmin een zoekmachine. Ja, wél in de eigen systemen en ook nog wel in gestructureerde databanken. Maar het is godsonmogelijk op te boksen tegen de kracht van iets zo groot als het Internet. Daarin kan de bibliotheek hoogstens de functie vervullen van
verkeersregelaar op een overvolle strandparkeerplaats.

Maar wat al die anderen níet kunnen, is rust bieden. Informatie tot je nemen, vereist altijd een vorm van concentratie. In de meeste gevallen zal dat rust zijn en juist dat is iets wat zeldzaam wordt. Behalve wellicht in de bibliotheek.

Een blauwe oceaan zal ik het maar niet noemen. Maar een blauwe vlek in een verder rode oceaan lijkt het me wel. Of anders toch wel een blauwe vijver. Er zijn kortom natuurlijk nog veel grotere winsten te behalen. De vraag is alleen of een bibliotheek dat gevecht moet beginnen en hoe groot de kans is er levend uit tevoorschijn te komen.

Zo'n rustpunt is ook niet per sé een stiltepunt. Het belangrijkste is dat de bibliotheek zich daar niet profileert op het uitlenen van boeken (en daardoor verheffen van het volk), niet profileert op kennis- of informatiemakelaar, maar profileert als rustgever, onthaaster, als vluchtpunt wellicht.

<a href="http://medunkt2011.files.wordpress.com/2013/02/20130201-174937.jpg"><img src="http://medunkt2011.files.wordpress.com/2013/02/20130201-174937.jpg" alt="20130201-174937.jpg" class="alignnone size-full" /></a>

Bibliotheken zouden zich dan nog meer moeten richten op het láng vasthouden van hun gasten, op <em>hospitality</em> en op <em><a href="http://www.hostmanship.nl/">hostmanship</a></em>. Een bibliotheek wordt dan een plek waar je je een paar uur kunt terugtrekken uit de hectiek van alledag.
 
Dat boek dat ik zoek; dat wordt op mijn <em>tablet</em> geladen. De muziek komt <em>streaming</em> tot me. Film? Idem. Alle boeken, muziek en films ter wereld zijn op die manier beschikbaar. Maar waar vind ik de rust om, met name, een boek te lezen? Een plek afgeschermd van onrust.

In de bibliotheek, denk ik dan maar. Die dan grotendeels bestaat uit leeskamers en -zalen. Ennuh... muziekkamers misschien? Cursusruimtes? Werkplekken? Rondom een café-restaurant waar een 'eenvoudige doch voedzame maaltijd' is te krijgen.

Maar goed. Eerst maar eens kijken of dat concept van 'rust' werkt. Want, tja, dit soort van ideeën ontstaat nooit op één plaats. Bibliotheken hebben al leesclubs. De eerste comfortabele leesplekken in bibliotheken zijn er ook.

<a href="http://medunkt2011.files.wordpress.com/2013/02/20130201-174924.jpg"><img src="http://medunkt2011.files.wordpress.com/2013/02/20130201-174924.jpg" alt="20130201-174924.jpg" class="alignnone size-full" /></a>