Afscheid van een politicus: het moet.

Afscheid nemen, is een complexe emotie. Vandaag was ik bij een afscheidsreceptie om in artikelvorm daarvan verslag te doen. Daar sta je dan. Zoals altijd neem ik ruim tijd om de sfeer te proeven en de mensen te bekijken.

Zo'n afscheidsreceptie is een ritueel. De afscheidnemende staat ergens in de ruimte en vóór hem of haar vormt zich een rij om hem of haar de hand te schudden. Die handschudding is meteen ook het moment om een geschenk te overhandigen. Dat wordt overigens snel afgevoerd door een speciaal daarvoor aangewezene, die meteen een naamsticker plakt.

Vandaag namen twee politici afscheid.

Het was druk - of de zaal was te klein; dat kan ook - en afgaand op de lengte van beide rijen waren de heren qua populariteit aan elkaar gewaagd. Ze zullen ook nog wel het een en ander moeten gaan uitpakken, want velen in beide rijen hadden iets in de handen.

Zo'n receptie bekijkend, bekruipt mij de vraag wat ik nu eigenlijk zie.

Die rij is wel duidelijk. Maar verder?

Bekenden die elkaar groeten. De mensen die gezien en gesproken móeten worden, worden toegeknikt. De mensen die er niet toe doen, worden genegeerd. Je haalt de incrowd, de zelfbenoemde elite, er zó uit. Da's best wel leuk om te bekijken: hoe als satellieten de wannabe's rond de top dogs cirkelen. Hoe mensen langs elkaar heen om zich heen spieden wie nog meer interessant is om de hand te schudden. De ietwat over de top reacties. De gesprekken die, als je er flarden van oppikt, vooral gaan over Belangwekkende Zaken: het netwerken en lobbyen.

Eerlijk gezegd, vind ik dat wat bevreemdend. Op de receptie is de aandacht voor degene die onderwerp van de feestelijkheid is, eigenlijk minimaal. In essentie is die terug gebracht tot een handtekening in een gastenboek en een geschudde hand. Daarna gaat het over andere zaken. Zeker in dit geval waar de receptie ook een zeker blijk van waardering zou moeten zijn voor een levend persoon, is dat magertjes.

Niet dat iedereen anekdotes moet ophalen of klungelig in elkaar gezette liedjes zingen, maar toch. Waar is dat eerbetoon? Waar is zijn palmares benoemd? Ondanks de drank en de - erg lekkere - hapjes, is zo'n receptie een kale, zakelijke bedoening.

Het is, vind ik, een teken van tijdelijke belangrijkheid. Het hóórt blijkbaar en dus laat men zijn neus zien. Het ritueel toont de tijdelijkheid van ambten en functies. Waar op begrafenis- en bruidsrecepties de gasten vaak lang blijven, zag je het gros hier al rap verdwijnen. Hand, kado, bekenden, en weg: de werktijd zit er op. Wat zou er gemeend zijn van de aanwezigheid?

Na drie kwartier heb ik besloten weg te gaan. Het artikel is een voor mijn doen erg kort stuk geworden.

Lastig her-denken

Persoonlijk vind ik het een lastige periode: eind april, begin mei. Niet vanwege het weer of iets dergelijks buiten onze macht. Maar vanwege de Bijzondere Dagen in die periode.

Zoiets als Goede Vrijdag is me al teveel. Dat is verdorie voor ambtenaren nog steeds een vrije dag, terwijl de rest van Nederland doorgaat met het uit het slop trekken van het land. Da's verwarrend, hoor: een deel wel en een deel van het land niet vrij. De dag na Hemelvaart is er ook zo eentje. Hééft heel Nederland een dagje vrij; zijn er bedrijven die de dag erna ook maar sluiten 'omdat er toch veel personeelsleden vrijaf zouden nemen'.



Die rationaliteit is vanuit bedrijfsoogpunt begrijpelijk - je kunt de hele bedrijfsinfrastructuur op die manier kostenbesparend stilleggen - maar vanuit werknemersoogpunt ietwat bizar. Wat met de ene hand werd gegeven, wordt met de andere hand teruggenomen: de beslissingsvrijheid. Maar goed, daar kom je nooit echt bevredigend uit. Collectieve school- en bouwvakvakanties zijn er niet voor niets gekomen. Met voor- en met nadelen.

Het gevolg van 'feestdagen' is wel rommelig. Koninginnedag - vanaf volgend jaar dus Koningsdag, Vier en Vijf Mei, en hemelvaartsdag liggen zo lekker dicht op elkaar dat het leven in die periode veel weg heeft van een slecht functionerende motor: stotterend. Zo'n periode dat je even echt lekker mis kan zitten in je planningen.

Vrije dag, werkdag, weekeinde. Het loopt in die periode lekker door elkaar. En na een poosje is het aardig onduidelijk wat het nu is. "Zeg, 5 mei... is dat nu wel of niet een vrije dag? Of is het dat eens in de zoveel jaar?". Dat. Dus. De vraag is niet (meer) zozeer wát wordt herdacht of gevierd, maar of het een vríje dag is.

Dat merk je ook wel. Ik denk dat ik moeite heb aan te geven wat we nu precies dóen op hemelvaart. Of wat Pinksteren betekent. En dan ben ik ooit katholiek opgevoed. Maar het verwatert tot 'feestdag'. Of 4 en 5 mei. Enorme discussies worden gewijd aan de vraag wíe we dan herdenken. Het zal me een biet zijn: ik denk dan aan familieleden die ik kwijt raakte - omdat dat het leven óók is - en ik vind dat je iedereen moet kunnen herdenken die buiten zijn of haar wil het leven liet. Zo'n discussie als 'maar Duitsers waren de vijand en gedenken we dus niet' vind ik onmenswaardig. Alsof alle Duitsers slecht en alle Nederlanders o zo goed waren.



Datzelfde heb ik met koningsdag. Leuk. Een vrije dag voor het volk. Maar waarom eigenlijk? Als ik terugkijk op koninginnedag 2013 dan had dat een bijzondere moeten zijn vanwege de troonsoverdracht. Maar afgezien van enorm overtrokken televisiecommentaar en -aandacht was het een gewone vrije koninginnedag: de standaard vrijmarkt, de standaard bandjes en de standaard teveel gedronken hebbende mensen. Toch?

Eigenlijk zou ik moeten pleiten voor het opheffen van koningsdag. Maar ja, een vrije dag opofferen, is ook zo wat. En zolang we al die christelijke feestdagen en andere herdenkingsdagen hebben waarvan de betekenis aardig is verwaterd, moet ik niet roomser dan de paus zijn. En, inderdaad, rituelen hebben een bindende werking, hoe je het wendt of keert. Rituelen: handelingen die soms als gewoonten worden uitgevoerd. Koningsdag ís nu eenmaal zo.

En dus ben ik voor een ritueel stamhoofd, excuses: koning of koningin. Die investering is het nog wel waard. Maar wat wel aangepakt zal moeten worden, is de financiering van het staatshoofd. Wat dat betreft, mag er wel een parallel zijn met de paus. Die bezit alles en niets. Voor en na zijn aantreden beschikt hij niet over de pauselijke middelen. De groep, de kerk is eigenaar. De vraag is wat mij betreft dan ook gerechtigd hoe het kán dat een familie die volledig wordt onderhouden door een volk eigen middelen heeft. Eigen middelen die zelfs in de conservatiefste schattingen nog aan de behoorlijk riante kant zijn.

Een baan waarvoor je door je volk wordt onderhouden, zou gepaard moeten gaan met een leeftijd en voorzieningen die van dat volk zijn en jou ter beschikking zijn gesteld.

Wat mij betreft, onterven we de familie Van Oranje dan ook formeel en nemen het beheer in eigen hand. Dan hoeft de koning zich ook geen zorgen meer te maken over de mogelijkheid dat-i personeel moet ontslaan omdat de toelage wordt verminderd.

Ben je dan Republikein? Nee, alhoewel ik wel verder weg sta van de monarchisten. Ikzelf vind het logisch voortvloeien uit de generationele overdracht van het koningschap. Daarvoor hoef je niets te doen en je krijgt er dus ook niets voor méér dan een adequate vergoeding, en kost en inwoning.

Deal?